Stilaan verdwijnen de Cyriel Verschaevestraten uit het straatbeeld. Cyriel Verschaeve was niet alleen een schrijver zoals op het straatnaambord in Kortrijk voorlopig nog aan herinnerd wordt (foto hierboven © Focus | WTV). Priester-dichter Cyriel Verschaeve sympathiseert al in de jaren dertig met het nationaalsocialisme, wordt voorzitter van de collaborerende Vlaamse Kultuurraad, roept op om met de nazi’s aan het oostfront te gaan vechten en steunt het collaborerende DeVlag. In 1946 wordt Cyriel Verschaeve bij verstek – hij vlucht in 1944 naar Duitsland en in 1945 naar Oostenrijk waar hij in 1949 overlijdt – ter dood veroordeeld voor collaboratie. Nadat in 2017 de Cyriel Verschaevestraat in Lanaken veranderde in de Anne Frankstraat, werd vorig jaar ook in Puurs afscheid genomen van de kwalijke straatnaam. Op 1 mei verdwijnt ook in Kortrijk de Cyriel Verschaeve-straatnaam.
Het was de televisiereeks Kinderen van het verzet die CD&V-gemeenteraadslid Hannelore Vanhoenacker in 2019 in Kortrijk aanzette om een naamsverandering te vragen voor de Cyriel Verschaevestraat. De straat op de grens van de deelgemeenten Marke en Aalbeke was in 1970 nochtans genoemd naar Cyriel Verschaeve op voorstel van de CVP (nu: CD&V). Maar zoals een Amerikaans dichter ooit zei: het zijn alleen de doden en de dwazen die nooit van mening veranderen. Alleen vraagt het wel enige tijd om tot een ander inzicht te komen.
In 1995 vroeg Philippe De Coene (SP, nu: Vooruit) om van de Cyriel Verschaevestraat in Kortrijk een Anne Frankstraat te maken, naar het Joodse meisje dat in 1942 in Amsterdam moest onderduiken, daar een dagboek over bijhield, maar uiteindelijk in 1945 stierf in het concentratiekamp van Bergen-Belsen. Het toenmalig CVP-stadsbestuur wees het voorstel van Philippe De Coene af. Zelfs in 2017 zei de Kortrijkse Open VLD-burgemeester Vincent Van Quickenborne nog: “De bewoners zien geen heil in een straatnaamsverandering. Ze willen dat we het verleden laten rusten. De naam blijft dus, maar we willen wel voldoende duiding geven bij de persoon van Cyriel Verschaeve.”
Te zien aan het straatnaambordje zoals het er nu nog hangt, is het “duiding geven” nooit uitgevoerd. Het zou trouwens al te gek zijn. “Hij collaboreerde met de nazi’s, joeg vele jonge Vlamingen de dood in aan het oostfront en werd zelf ter dood veroordeeld voor collaboratie, en we eren hem met een straatnaam.” Zoiets?
Op 18 november 2019 ging het Kortrijkse stadsbestuur wél akkoord met een naamsverandering. De CD&V onthield zich bij de stemming omdat Groen er een naamsverandering voor de Koning Leopold II-laan in deelgemeente Heule aan koppelde. Het Vlaams Belang stemde tégen.
De gemeenteraadsbeslissing in Kortrijk inspireerde in Puurs waar Groen al tweemaal tevergeefs om een naamsverandering voor de Cyriel Verschaevestraat had gevraagd. Toen Groen op 27 januari 2020 andermaal om een naamsverandering vroeg, stemde burgemeester Koen Van den Heuvel (CD&V) en het gemeentebestuur van Puurs-Sint-Amands daar nu wél mee in. Alhoewel later in de gemeenteraad gestemd dan in Kortrijk, werd de naamsverandering in Puurs-Sint-Amands sneller dan in Kortrijk gerealiseerd. Op 1 september 2020 werd ‘Vrijhalsweg’ als straatnaambord opgehangen. De kans werd gemist om de Cyriel Verschaevestraat te vernoemen naar de in Puurs geboren en in Sint-Amands overleden verzetsstrijdster Mit Van Geel.
Een straatnaamwijziging vraagt naast een principiële beslissing ook een openbaar onderzoek en het bespreken van binnengebrachte bezwaren. Het gemeenteraadsbesluit van 8 februari 2021, waarmee in Kortrijk definitief beslist werd een nieuwe naam te geven aan de Cyriel Verschaevestraat, is alleen al voor het bespreken van de bezwaren zes bladzijden lang. Er werden praktische bezwaren aangehaald te vergelijken met een adreswijziging bij een verhuis, maar de stedelijke administratie zal hulp bieden en het stadsbestuur zal de kosten voor de bewoners en ondernemingen vergoeden. Ook wordt drie maanden gewacht tussen de definitieve gemeenteraadsbeslissing en de effectieve uitvoering van de straatnaamwijziging zodat GPS-systemen zich hierop kunnen voorbereiden.
Vanuit het Vlaams Belang werd aangevoerd dat er in Kortrijk nog wel meer straten zijn vernoemd naar iemand die betrokken was bij de collaboratie. En er zijn nog meer straatnamen waar politieke en maatschappelijke bedenkingen aan gekoppeld kunnen worden. Moeten dan alle straten vernoemd naar een persoon onder de loep genomen worden? Desgevallend nog namen geschrapt worden? Het was uiteraard niet de bedoeling van Vlaams Belang-gemeenteraadslid Wouter Vermeersch om nog meer straatnamen te wijzigen, wél om niets te veranderen aan de Cyriel Verschaevestraat. Spijts 114 op 124 bewoners van de Cyriel Verschaevestraat een petitie ondertekenden voor het behoud van hun straatnaam, besliste de gemeenteraad quasi-unaniem de definitieve naamsverandering. Alleen het Vlaams Belang stemde tegen.
Op voorstel van een bewoner wordt de Cyriel Verschaevestraat in Kortrijk nu de Zusters Lovelingstraat. Volgens heemkundige André Bollaert waren de respectievelijk in 1834 en 1836 geboren Rosalie en Virginie Loveling “zo atypisch als het maar kan zijn. In het katholieke Vlaanderen van de 19de eeuw zijn ze liberaal, vrijzinnig en met literatuur bezig.” Alweer werd de kans gemist om een straat te vernoemen naar een verzetstrijd(st)er. Daar zijn nochtans meerdere mogelijkheden toe. In een thesis werden de gegevens van niet minder dan 125 (jawel, 125) verzetsstrijders uit het Kortrijkse verwerkt (voor de volledige thesis van Petra De Meyere, onder de hoede van Bruno De Wever: hier klikken).
Om echter even bij de zussen Loveling te blijven: ze zijn beiden geboren in Nevele (op een 40-tal km van Kortrijk). In 1906 is ook August Van Laere in Nevele geboren. Hij werd in 1942 als weerstander gefusilleerd na beschuldigingen van onder andere gewelddaden tegen de Wehrmacht, wapenbezit en het verspreiden van anti-Duitse spotprenten. Samen met andere geëxecuteerden werd hij begraven in Hechtel, begraafplaats beschreven in De duinen der gefusilleerden.
In Kapelle-op-den-Bos (Vlaams-Brabant) en Zoersel (Antwerpen) is de procedure nog lopende om de Cyriel Verschaevelaan een andere naam te geven. Alleen in Alveringem (West-Vlaanderen) houdt men vast aan het Cyriel Verschaeveplein. In Alveringem staat ook het graf van Cyriel Verschaeve nadat de Vlaamse Militanten Orde (VMO) met ‘Operatie Brevier’ in 1973 het stoffelijke overschot uit Verschaeves graf in Solbad Hall (Oostenrijk) bovenhaalde en naar Vlaanderen bracht.
Antifascista Siempre 