Voorbije zondag 16 juni 2024 werd een gedenkplaat voor Youra Livschitz, Jean Franklemon en Robert Maistriau beklad met een hakenkruis en een Keltisch kruis, respectievelijk symbolen van het nazisme en van extreemrechts. Ook de portretten van Livschitz, Franklemon en Maistriau werden beklad, zoals ook de hoofdingen op de gedenkplaat Les Héros du XXème convoi en De helden van het XXe konvooi. Aanstaande zondag 23 juni 2024 is er een bezinningsmoment aan de intussen terug proper gemaakte gedenkplaat in het Ter Kamerenbos in Brussel. De gedenkplaat werd anderhalf jaar geleden ingehuldigd door de Brusselse burgemeester Philippe Close en Simon Gronowski, één van de ontsnapten uit het twintigste transport dat 1.631 Joden vanuit de Dossinkazerne in Mechelen naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau wilde brengen.
Youra Livschitz, Jean Franklemon en Robert Maistriau kenden elkaar van de schoolbanken in het Atheneum van Ukkel en later van hun studies aan de Université Libre de Bruxelles (ULB). Ze konden niet lijdzaam toezien hoe een konvooi met meer dan zestienhonderd mensen naar Auschwitz-Birkenau vertrok. Het Onafhankelijkheidsfront vond het te riskant om in te grijpen. Daarop besliste Livschitz de operatie met zijn jeugdvrienden uit te voeren. Gewapend met één revolver, gereedschap en een zaklamp met rood zijdepapier er omheen slagen ze erin de trein ter hoogte van Boortmeerbeek te doen halt houden. Zeventien vrouwen en mannen worden uit een treinwagon bevrijd, voordat de gewapende Duitse escorte de jonge verzetsstrijders dwingt te vertrekken. Verderop langs de route ontsnappen nog meer mensen, met behulp van het gereedschap dat vooraf aan boord van de trein is gesmokkeld. Dat de trein bij momenten verdacht traag rijdt, helpt een aantal mensen om van de trein te springen.
Naast de 17 die ontsnapten uit de door Robert Maistriau geopende treinwagon – in totaal waren er een vijftigtal mensen in die wagon maar niet iedereen durfde de sprong naar het onbekende te wagen – kunnen nog eens 220 gedeporteerden op eigen kracht ontsnappen. Van de in totaal 237 ontsnapten worden er 26 doodgeschoten door Duitse bewakers, 92 worden later terug opgepakt. 119 herwinnen dus definitief hun vrijheid, al moeten ze de eerste jaren natuurlijk nog onderduiken. Het verhaal over de overval op het twintigste transport naar Auschwitz-Birkenau en het verdere verloop van de treinreis werd hier eerder al uitvoeriger gebracht naar aanleiding van de tachtigste verjaardag van de overval, de verfilming die op komst is en de fototentoonstelling mét een lijvig boek over de plaatsen waar mensen uit de trein sprongen. Boek dat ook schetst wie de ontsnapten uit het twintigste transport waren.
Youra Livschitz woonde in Ukkel in de buurt van waar Jérémie Tojerow woont. Met een aantal andere inwoners van Ukkel trok Jérémie Tojerow naar de gemeenteraad van Brussel met een aantal voorstellen om Livschitz, Franklemon en Maistriau te eren. “Deze drie mannen hebben geen sporen nagelaten, geen kinderen of kleinkinderen om hun verhaal te vertellen”, luidde het. Naast de geplaatste gedenkplaat werden ook nog eens de wegen die door het Ter Kamerenbos leiden vernoemd naar Youra Livschitz, Jean Franklemon en Robert Maistriau. Dat de gedenkplaat nu beklad werd, en nog wel met extreemrechtse en nazistische symbolen, ontlokte natuurlijk ontzetting. Er volgde onder andere een strenge veroordeling door de Union des Progressistes Juifs de Belgique (UPJB) die ook het initiatief nam voor een bezinningsmoment aanstaande zondag 23 juni, van 11u45 tot 13 uur aan het kruispunt van de Victorialaan en de Sentier des Cinéraires in Brussel (zie de aankondiging helemaal bovenaan).
Antifascista Siempre 