Nu al het derde weekend op rij werd in Duitsland betoogd tegen extreemrechts en in het bijzonder tegen Alternative für Deutschland (AfD), de zusterpartij van het Vlaams Belang. Niet alleen in Berlijn waar volgens de politie 150.000 mensen op straat kwamen, volgens de organisatoren 300.000 mensen. Vrijdag 2 februari waren er 37 betogingen, zaterdag 3 februari 117 en gisteren, zondag 4 februari 2024, nog eens 66 betogingen. Samen 220 betogingen verspreid over het hele land (foto: Berlijn, de vereniging van door de nazi’s vervolgden vraagt het verbieden van de AfD vóór het te laat is © Facebook).
Voorbije week woensdag hield de AfD in de Bondsdag, het Duitse parlement, haar traditionele receptie voor de media. De AfD-voorzitters Alice Weidel en Tino Chrupalla hadden zalmsnacks en goede wijnen voorzien, terwijl op de achtergrond een trio xylofoon, saxofoon en contrabas speelt. Een paar uur eerder hield Weidel een toespraak in de Bondsdag die oudere journalisten de “meest hatelijke” noemden die ze ooit gehoord hebben. “Deze regering haat Duitsland”, snauwde Weidel. Volgens haar is de federale overheid een “pad van vernietiging” opgegaan, en is er een “ongekende lastercampagne” tegen de AfD bezig. Op de receptie voor de media probeerden de aanwezige AfD-parlementsleden er goed geluimd uit te zien. Ook al draaiden de meeste vragen rond ongemakkelijke onderwerpen als de bijeenkomst in Potsdam van AfD’ers, mensen aan de rand van de CDU, identitairen en neonazi’s om 2.000.000 mensen te deporteren, waaronder ook ‘niet-geassimileerde’ Duitsers en de massale protesten die blijven aanhouden. De jongste verkiezingen in Duitsland waren daarenboven een bittere pil voor de AfD.
Op 28 januari 2024 waren er districtsraadsverkiezingen in Saale-Orla, in de Duitse deelstaat Thüringen. Bij de eerste kiesronde, twee weken eerder, haalde AfD-kandidaat Uwe Thrum met 45,7 % de meeste stemmen binnen. CDU’er Christian Herrgott kreeg 33,3 % van de stemmen, Regina Butz, onafhankelijke op de SPD-lijst 14,2 %, en Ralf Kalich van de Linke 6,9 %. Omdat minder dan de helft van de kiezers voor Thrum stemde, was een tweede stemronde nodig. En nu haalde Christian Herrgott het met 52,4 % van de stemmen. Na de eerste stemronde voerden de democratische partijen en burgerbewegingen samen campagne voor de CDU-kandidaat, minstens tegen de AfD-kandidaat.
Het district Saale-Orla kampt met dezelfde problemen als andere regio’s in Thüringen: de helft van de 79.000 inwoners is ouder dan 50 jaar, de meesten wonen in kleine steden met slecht openbaar vervoer en maken zich zorgen over de gezondheidsvoorzieningen. Het gemiddeld brutoloon is er het laagst van in heel Duitsland, en de AfD won er mandaten bij de deelstaatverkiezingen in 2019 en de federale verkiezingen in 2021. De Reichsbürgerbewegung staat er sterk, burgers die de Bondsrepubliek Duitsland als legitieme staat en het Duitse rechtssysteem afwijzen. Spijts AfD’er Uwe Thrum in de tweede stemronde een 1.700 extra stemmen kreeg, om te eindigen op 21.364 stemmen, haalde tegenkandidaat Christian Herrgott het uiteindelijk met 23.364 stemmen.
De geheime bijeenkomst in Potsdam en de betogingen er tegen, inspireerden een hele reeks groepen om een duidelijk standpunt in te nemen tegen extreemrechts: bedrijven, kerken, universiteiten, rechters… Er wordt over de bedreiging van de democratie gesproken met een intensiteit die men lange tijd niet meer heeft gezien. Intussen nemen de ledenaantallen van politieke partijen toe. De AfD beweert dat ze sinds het ophef makend artikel in Correctiv op 10 januari 2024 zo’n 1.900 nieuwe leden telt, maar de Groenen bijvoorbeeld zeggen sinds diezelfde datum meer dan 2.600 nieuwe aansluitingen te hebben genoteerd.
Het effect op het kiesgedrag is nog af te wachten, spijts het hoopgevend resultaat in Saale-Orla. Protest van de ‘Sardienenbeweging’ tegen Matteo Salvini en de Lega bij regionale verkiezingen in Noord-Italië in 2020 leverde 4 % minder stemmen op voor de Lega in vergelijking met gelijkaardige kiesdistricten waar niet geprotesteerd werd tegen de Lega. Protest in 2019 tegen Gouden Dageraad in Griekenland zorgde voor 16 % minder stemmen voor de Griekse neonazi’s. Het effect was groter naarmate de betogingen en dergelijke dichter bij de verkiezingen plaatsvonden, en hoe meer het protest een direct antwoord was op een activiteit van de neonazi’s.
Een ander onderzoeksresultaat is dat er positieve effecten zijn zolang de protesten geweldloos blijven. Bij de zwarte burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten in de jaren zestig konden de Democraten 2 % stemmen winnen in de regio’s waar er niet-gewelddadige acties waren. Een gelijkaardige winst was er voor de Republikeinen wanneer er wél gewelddadigheden waren. Iedereen weet dat als bijvoorbeeld een vakbondsbetoging eindigt op rellen, alle media-aandacht naar die rellen gaat en niet meer naar de vakbondseisen. Vandaar ook dat bij De Grote Colère-betoging van de PVDA in 2020 de organisatoren bijzonder waakzaam waren voor infiltratie door extreemrechts. De politie zag rechtsextremisten en plukte ze uit de betoging, waarna alles vreedzaam verliep.
Volgens onderzoek maken betogingen en andere acties telkens slechts een paar procenten verschil bij de eerstvolgende verkiezingen. Onder specifieke voorwaarden. Maar acties moeten niet alleen afgemeten worden aan de electorale gevolgen. Ze verbeteren de samenhang tussen de actievoerders, vergroten de mondigheid van de bevolking, en zijn op hun beurt een vruchtbare bodem voor nog meer inzet op verschillende vlakken. Dat ook actie wordt gevoerd in regio’s, steden en gemeenten waar de AfD het sterkst staat, is hoopvol. De ultieme zet om extreemrechts terug te dringen moet, naast met maatregelen tegen extreemrechts, van de geloofwaardigheid van de politieke partijen komen om tegemoet te komen aan de noden van de bevolking. De Duitse bondsregering van sociaaldemocraten, groenen en liberalen geeft ter zake helaas geen goede indruk. Het is meer een kibbelkabinet dan wat anders. En de christendemocratische en conservatieve oppositie vervalt in steriele oppositiespelletjes eens de kritiek op de AfD is geleverd. Mensen verwachten meer van de politici.
Antifascista Siempre 