Als men over de beruchte Vlaamse Militanten Orde (VMO) praat, heeft men het doorgaans over de VMO die van 1971 tot 1983 geleid werd door Bert Eriksson en eindigde met de veroordeling van de VMO als privémilitie (even tussendoor, van april 1974 tot oktober 1977, geleid door Xavier Buisseret). Daar aan voorafgaand was er de VMO in 1950 opgericht door Bob Maes en in 1971 ontbonden na ook al een veroordeling voor het zich gedragen als een privémilitie. Bij gelegenheid van zijn negentigste verjaardag werd Bob Maes in 2014 erevoorzitter van de N-VA-afdeling Zaventem. De aanwezigheid op het verjaardagsfeest van de nog maar enkele uren tevoren tot staatssecretaris benoemde Theo Francken zorgde voor heftige debatten in het federaal parlement. Maar er is nog een derde VMO, de VMO die volgde op de ontbinding van de VMO van Bert Eriksson in 1983 en geleid werd door Werner Van Steen. Een VMO die meer de neonazistische dan de Vlaams-nationalistische toer opging. Voorbije zaterdag werd in Veurne afscheid genomen van Werner Van Steen. Hij overleed een week eerder, op 19 maart 2022, op 72-jarige leeftijd.
Werner Van Steen is op 2 augustus 1949 in Dendermonde geboren en groeit op in het Vlaams-nationalistisch collaboratiemilieu. Zijn vader is een oostfronter. Van Steen houdt eerst een café in Gent open, en nadien een hotel-restaurant aan de kust. Midden jaren zeventig militeert hij enige maanden bij het pas opgerichte Voorpost, waarna hij overstapt naar de Vlaamse Militanten Orde (VMO). Vlaanderens bekendste knokploeg ligt hem beter dan het geneuzel over de hereniging van Vlaanderen en Nederland. Bij de VMO is Werner Van Steen haast altijd vooraan te zien. Zowel bij optochten als bij gewelddadige confrontaties (foto’s hierboven: op de grote foto vooraan met wat men later een ‘pornosnor’ is gaan noemen, op de kleinere foto in battledress © Facebook).
In de nacht van 7 op 8 mei 1978 worden Werner Van Steen en Louis Willems in Polen aangehouden. Het tweetal wilde enkele inwoners uit de Duitse Democratische Republiek (DDR) naar het Westen overbrengen. Na enkele maanden cel en het betalen van een fikse geldsom komt Van Steen vrij. Willems, die tot een hogere gevangenisstraf is veroordeeld, blijft achter in de gevangenis. Om de vrijlating van Willems af te dwingen, plannen Werner Van Steen en Jos De Jonghe de gijzeling van Wlodeck Lubanski, een Poolse voetballer die furore maakt in Lokeren. Op 12 december 1978 stormen ze de vermeende woning van Lubanski binnen. ‘Vermeend’ want intussen woont de trainer van de jeugdelftallen in Lokeren er. Er worden enkele kogels afgevuurd, waarna het tweetal op de vlucht slaat. Tien dagen later verschijnen ze op een door hen belegde persconferentie, waar enkel de twee verwittigde journalisten en twee politiemensen aanwezig zijn. Van Steen heeft een handgranaat binnen handbereik voor hem liggen; De Jonghe zwaait voortdurend met een revolver. Beiden kunnen weer vluchten en zullen zich pas op 26 december 1978 overgeven, na een kerstmaal ten huize Bert Eriksson. De rechtbank veroordeelt de twee tot dertig maanden celstraf waarvan twintig maanden met uitstel. Het Stracke Noodfonds betaalt de gerechtskosten die omgezet in euro’s 6.000 euro bedragen. Het Stracke Noodfonds, opgezet door onder andere Leon Rochtus (Bank Paribas) en Robert Orlent (Kredietbank), en met het secretariaat in handen van de echtgenote van Karel Dillen, betaalt wel meer de gerechtskosten van Vlaams-nationalistische militanten betrokken bij gewelddadige incidenten.
In oktober 1980 wordt Werner Van Steen uitgewezen uit de Verenigde Staten, samen met de VMO’ers Bert Eriksson, Roger Spinnewijn en Cesar Spitaels. De vier VMO’ers zijn op bezoek bij J.B. Stoner, de leider van de National States Rights Party die gelieerd is aan de Ku Klux Klan. Er zijn nog meer contacten met de Ku Klux Klan gepland, maar dat wordt verhinderd door de Amerikaanse veiligheidsdiensten.
Op 22 maart 1986 kondigt Bert Eriksson in Hoeselt de heroprichting van de VMO aan. Ook Werner Van Steen neemt er het woord. Op 2 november 1986 organiseert de VMO een herdenkingsplechtigheid aan de Duitse militaire begraafplaats in Lommel. Het komt tot een vechtpartij met tegenbetogers. Werner Van Steen slaat munt uit de gebeurtenis om zijn greep op de VMO te vergroten. Op 4 april 1987 richt de VMO in Aartselaar een ‘congres’ in van ‘Europese nationalisten’. Werner Van Steen spreekt er over de communisten, de democraten, het ‘zuivere ras’, de elite en de politici die de Vlaamse Beweging hebben verraden, de noodzaak van een gespierd rechts Europa… Volgens de geromantiseerde biografie die Werner Van Steen in 2012 in eigen beheer publiceert, Black Blubber, waren de aanwezige buitenlandse partijen de Parti nationaliste français et européen (PNFE), de British National Party (BNP) en de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD). Partijen die zich situeren in het spectrum van extreemrechts tot neofascistisch. Vooraf had Bert Eriksson intern laten weten dat hij niet verder zou gaan met de VMO als er geen verantwoordelijke van het Vlaams Blok, bij voorkeur Filip Dewinter, aanwezig zou zijn. En er is geen afgevaardigde van het Vlaams Blok in Aartselaar. Op 17 mei 1987, bij een herdenking aan het graf van Cyriel Verschaeve in Alveringem, laat Eriksson publiek weten dat wat hem betreft de tijd is aangebroken om de fakkel door te geven. Daags na de IJzerbedevaart op 28 juni 1987 nemen Bert Eriksson en Jef Eggermont ontslag uit de VMO omdat ze “het niet eens zijn met een bepaalde strekking die in de VMO de macht naar zich toe poogt te trekken”.
Die “bepaalde strekking”, Werner Van Steen, heeft in mei 1987 een programma voor zijn VMO op papier gezet en het eerste nummer van zijn blad, De Ring, samengesteld. Het woord “Vlaams” komt niet één keer voor in het politiek manifest. Eisen als alle immigranten terugsturen en verzet tegen het communisme zijn gebleven. Op 11 juli 1987 bestormt de VMO-groep rond Werner Van Steen het podium op de Grote Markt in Brussel waar de Nederlandse actrice en televisiester van Surinaamse afkomst Alida Neslo het moet ontgelden. Ze wordt uitgescholden met kreten als “Zwarte hoer” en “Aap, kruip terug in de bomen”. Deelnemers aan de bestorming brengen de Hitlergroet en schreeuwen “White Power”. Omdat de bestormers niet tot bij Alida Neslo geraken, krijgt dan maar een zwarte jongeman uit het publiek bij de 11-juliviering rake klappen. De Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging omschrijft Werner Van Steen als “een figuur die zich niet voor de Vlaamse zaak maar des te meer voor neonazisme interesseerde”. Het Vlaams Blok trekt partij voor Bert Eriksson en kant zich tegen Werner Van Steen, maar op een verkiezingscongres op 22 november 1987 zegt Gerolf Annemans: “Borms is niet gestorven om Alida Neslo op een podium te krijgen op de Brusselse Grote Markt.”
Naast de nieuwe VMO die Werner Van Steen naar zijn hand zet, richt Van Steen ook de politieke partij Nationaal Front op. Als in 1988 publiek bekend wordt dat er goede contacten zijn tussen het (Vlaamse) Nationaal Front en het (Franse) Front National van Jean-Marie Le Pen, contacteert Filip Dewinter hals over kop Parijs om het Vlaams Blok als enige Vlaamse gesprekspartner van het Front National te doen erkennen, wat Dewinter zonder al teveel moeite lukt. Op 27 augustus 1988 organiseert Werner Van Steen een tweede ‘EuroRing-Kongres’. Nu niet met de VMO, maar met Nationaal Front als organisator. Minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback verbiedt de bijeenkomst; de rijkswacht is massaal aanwezig in en om Kortrijk waar het congres gepland is. Toch slagen een 120-tal mensen de congreszaal binnen te geraken. Onder hen Werner Van Steen die een week vóór het congres het bevel kreeg zich naar de gevangenis in Brugge te begeven voor zijn veroordeling voor de rellen bij gelegenheid van de IJzerbedevaart het jaar voordien. Van Steen komt met de rijkswacht overeen om onmiddellijk na het congres zich naar de gevangenis van Brugge te laten brengen. In 1989 volgt het derde en laatste ‘EuroRing-Kongres’. Deze keer in Alveringem. In Black Blubber blijft Werner Van Steen vaag over de aanwezige buitenlandse partijen. Hij zegt enkel dat er dezelfde talen gesproken werden als op het eerste ‘EuroRing-Kongres’.
Over het einde van zijn politieke activiteiten is Werner Van Steen nog vager. Hij wil in Black Blubber enkel kwijt “dat we in de richting gedreven werden van levenslange gevangenisstraf, lijk gewillige koeien naar de stal. En we zaten heel dicht bij die stal.” Werner Van Steen stopt “volledig met alles, geen politiek meer, niet eens het tijdschrift, elk kontakt (sic) werd ook verbroken, op enkele vrienden na”. Familieleden en (politieke) vrienden namen zaterdagnamiddag in Veurne afscheid van Werner Van Steen. Na de plechtigheid werden alle “VMO spullen” overgedragen aan het Vlaams en Historisch Archief (VHA) van Jan De Beule.
Antifascista Siempre 