In 1982 zond de toenmalige BRT (nu: VRT) Maurice De Wildes legendarische documentairereeks De Nieuwe Orde uit. Over de collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hierna volgden nog andere series: over het verzet, de oostfronters, de bestraffing… Voor die documentaires interviewden Maurice De Wilde en zijn medewerkers meer dan driehonderd mensen. Onder hen bekende collaborateurs zoals Jef Vande Wiele, leider van DeVlag, en Rex-leider Léon Degrelle (foto hierboven: Léon Degrelle bij de opname van de uitzending met Maurice De Wilde die op de foto nog even prutst aan zijn microfoon © VRT). Mensen uit het verzet, ministers, advocaten en professoren werden eveneens door Maurice De Wilde in zijn kenmerkende stijl geïnterviewd.
Naar aanleiding van de grote waardering voor de televisiereeksen Kinderen van de collaboratie, Kinderen van het verzet en Kinderen van de Holocaust, en op vraag van veel kijkers, biedt Canvas nu een selectie van de belangrijkste en meest iconische documentaires van Maurice De Wilde aan via VRT NU. De Nieuwe Orde, De Verdachten, De Tijd der Vergelding, De Oostfronters, De Repressie, De Kollaboratie en De Jeugdkollaboratie: het zijn reeksen die goed zijn voor meer dan vijftig uitzendingen. Je vindt ze door bij VRT NU naar Kinderen van de collaboratie te surfen en dan ‘Extra docu’s van Maurice De Wilde‘ aan te klikken.
In de pas verschenen heruitgave van Onverwerkt verleden. Collaboratie en repressie in België 1942-1952 van Luc Huyse en Steven D’Hondt, met nieuwe bijdragen van Bruno De Wever, Koen Aerts en Pieter Lagrou, roemt Bruno De Wever de uitzendingen van Maurice De Wilde. “Zijn interview met Degrelle behoort tot het collectieve geheugen omdat hij de ijdele Rex-leider op basis van historische documenten confronteerde met zijn leugens. (…) De meest spraakmakende programma’s handelden evenwel niet over de collaboratie, maar over de accomodatiepolitiek van Belgische overheden, instellingen en actoren. Dat was de insteek van de reeks De Nieuwe Orde die aanleiding gaf tot een breed maatschappelijk debat, reacties van Leopold III en andere ophefmakende gebeurtenissen zoals een interventie van het gerecht om een uitzending te verhinderen.”
In de periode 1970-1990 verschijnen een 250-tal publicaties over de collaboratie. Vooral langs Nederlandstalige kant, en bijna allemaal de collaboratie vergoelijkend. Van de bijdragen in het rechtse Vlaams-nationalistisch weekblad ’t Pallieterke tot Karel Van Isackers Mijn Land in de Kering. Serieuze academische bijdragen (José Gotovitch, Mark Van den Wijngaert, Els Bens, Albert De Jonghe…) zijn de uitzonderingen op de regel. In de jaren tachtig wordt het publieke debat met de documentaire televisiereeksen van Maurice De Wilde aangezwengeld, waarna boeken verschijnen zoals van Bruno De Wever over de Vlaamse vrijwilligers voor het Vlaams Legioen en de Waffen-SS (1984) en over Staf De Clercq, de eerste leider van het VNV (1989).
Na het baanbrekend werk van Bruno De Wever verschijnen nog belangrijke publicaties: het al genoemde boek van Luc Huyse en Steven Dhondt Onverwerkt verleden. Collaboratie en repressie in België 1942-1952 (1991), Frank Sebrechts’ Geschiedenis van DeVlag. Van cultuurbeweging tot politieke partij 1935-1945 (1991), Bruno De Wevers Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945 (1993), Herman Van Goethem en Jan Velaers met Leopold III. De koning, het land, de oorlog (1994), Lieven Saerens’ Vreemdelingen in een wereldstad: een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880-1944) (2000), Nico Wouters’ Oorlogsburgemeesters 40/44: lokaal bestuur en collaboratie in België (2004), het door Rudi Van Doorslaer en anderen in opdracht van de Senaat geschreven Gewillig België (2007)… Serieus werk, terwijl de Kortrijkse bibliothecaris Pieter Jan Verstraete in talloze publicaties blijft volhouden dat de collaboratie het werk is van idealisten die het beste voor hadden met Vlaanderen en de Vlamingen.
Als we ons beperken tot drie boeken die we bij de recentere publicaties warm aanbevelen, willen we vooreerst Aline Sax signaleren die in Voor Vlaanderen, Volk en Führer. De motivatie en het wereldbeeld van Vlaamse collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945 (2012) aantoont dat tot 40 % van de Vlaamse collaborateurs uit eensgezindheid met Adolf Hitler collaboreerde, een percentage dat tot 65 % stijgt als je er de mensen bijneemt die om economische én ideologische redenen collaboreerden. Een andere aanrader is zeker Koen Aerts’ Kinderen van de repressie. Hoe Vlaanderen worstelt met de bestraffing van de collaboratie (2018). De wetenschappelijke achtergrond waarmee Koen Aerts naar de VRT stapte om de televisiereeks Kinderen van de collaboratie te maken. Op wetenschappelijke kennis gebaseerd is het ook nog een bijzonder mooi geschreven boek. En drie: Frank Seberechts’ Drang naar het Oosten. Vlaamse soldaten en kolonisten aan het oostfront (2019) waarin de auteur aantoont dat ook Vlaamse oostfronters betrokken waren bij onvoorstelbare wreedheden.
In een categorie apart moeten we evenwel nog Herman Van Goethem, 1942. Het jaar van de stilte (2019) vermelden. Het dag per dag geschreven verslag van het dagelijks leven in Antwerpen in 1942, waar de joden wegzinken in armoede en het stadsbestuur ijverig collaboreert met de Duitse bezetter. De op basis van Van Goethems opzoekingswerk gebaseerde roman van Jeroen Olyslaegers Wil (2016) en de eveneens op ware feiten gebaseerde roman Zwijgen van Ingrid Vander Veken (2017). Voorts is het natuurlijk uitkijken naar Breendonk. Kroniek van een vergeten kamp van Jos Vander Velpen dat eind deze maand verschijnt.
Heruitzendingen en nuttige boeken: je hoeft je niet te vervelen in deze coronatijd.
Antifascista Siempre 